Basilicum

Ocimum behoort tot de lipbloemigen(labiateae), een familie van in totaal zo'n 250 geslachten, met in totaal zo'n 6700 soorten. De meeste daarvan zijn kruidachtige planten en halfheesters, waaronder zich veel geurende keuken en geneeskruiden bevinden. Voorbeelden daarvan zijn basilicum, marjolein, munt, bonenkruid, rozemarijn en tijm. De kruiden uit deze familie danken hun smaak en aroma aan speciale geur en smaakstoffen, de zogeheten terpenen. Daarnaast bevatten ze ook vaak etherische olien, die onder andere worden verwerkt in producten zoals kruidenlikeur, zeep, parfum en mondwater. De etherische olie uit basilicum wordt vooral gebruikt bij de bereiding van de kruidenlikeur Chartreuse.

Het geslacht Ocimum zelf bestaat uit circa 150 soorten. daaronder bevinden zich niet alleen kruidachtige, eenjarige en meerjarige soorten, maar ook enkele halfheesters.

De meeste soorten worden zelden gekweekt bij ons. Eigenlijk wordt alleen Ocimum basilicum, met al zijn cultuurvarieteiten, veelvuldig gekweekt. Hoewel O. basilicum oorspronkelijk afkomstig is uit tropisch Azie en Afrika, werd dit aromatische kruid zeker al 4000 jaar geleden in Egypte gebruikt. Vermoedelijk is de plant voor het eerst koningskruid genoemd door de oude Grieken. De vorsten van de toenmalige stadsstaten werden bij hun kroning gezalfd met olie waarin Basilicum was verwerkt.

Volgens een Bulgaarse legende zou Maria zwanger zijn geworden nadat zij een nacht had geslapen met een tuil basilicumbloemen onder haar hoofdkussen. Deze bloemen waren daar neergelegd door de aartsengel Gabriel. Toch werd de plant zeker niet overal als een heilig en koninklijkkruid beschouwt. De mensen op Kreta vonden basilicum het zinnebeeld van Satan. Zij gebruikten de plant om tot kwaad aan te zetten, maar vreemd genoeg ook om genegenheid op te wekken. Daarom legden zij basilicum op een vensterrichel van het huis van een vijand die schade berokkend moest worden, terwijl zij hetzelfde deden bij een meisje dat zij voor zich wilden winnen.

Aangezien basilicum van nature groeit in warmere streken, ontbreekt de plant in de middeleeuwse kruidenreceptuur van West- en Noord-Europa. Pas eeuwen later werd basilicum minder zeldzaam dankzij de introductie van de eerste oranjeries. In de warmere delen van Azie hadden de Hindoestanen toen al lang de heilige basilicum(Ocimum sanctum) gewijd aan de goden Krishna en Vishnu. Tot op de dag van vandaag is er in de buurt van Hindoestaanse tempels heilig basielkruid aangeplant.

Het blad van Basilicum wordt als genees en keukenkruid gebruikt. et bevordert de eetlust, heft krampen op en bevordert bovendien de melkproductie. De blaadjes worden in de keuken verwerkt in allerlei gerechten. Voor dit doel kunnen ze het best van de stengel worden geritst, waardoor ze al een beetje kneuzen en daardoor sterker geuren.

Basilicum laat zich niet goed drogen, omdat de plant dan veel van haar aroma verliest. Dat geld ook voor het meekoken van de bladeren. Pas op het laatste moment toevoegen, of de verse bladeren in olie of azijn laten trekken. Ook is invriezen een optie.

Basilicum heeft ook de naam vliehgen en muggen te weren. In Griekenland wordt de plant om die reden vaak voor het open keukenraam gezet.

Soorten

Hoewel het land van herkomst niet precies bekend is, staat wel vast dat Ocimum basilicum thuishoort in de tropische delen van Azie en Afrika. De planten hebben veel zon en warmte nodig. Bij ons wordt basilicum vrijwel altijd als eenjarige gekweekt. Het is een bossige bladrijke plant van 30-60 cm hoog.

De tere 2-5 cm lange bladeren zijngesteeld en min of meer ovaal. De bladrand is glad of getand.

Er zijn ook selecties met paars gekleurd of behaard blad. In zijn algemeenheid komt de geur van de bladeren vrij als ze worden gekneusd. De witte tot lilakleurige bloemen van 1 tot 1,5 cm lange lipbloemen, staan in vrij dichte trossen bijeen. Er zijn veel selecties in omloop waarbij kleur en aroma sterk kunnen verschillen.

Cultuur

Basilicum heeft een warme en zonnige standplaats in de tuin nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen. Ze verlangt een goed waterdoorlatende, voedzame grond, die bovendien licht van structuur is. Ook in potten, mits zonnig gekweekt, doen ze het uitstekend. Regelmatig bijmesten is dan gewenst, anders blijft de groei achter en is er nauwelijks sprake van enige bladproductie omdat de plant dan snel gaat bloeien en in het zaad schiet. Basilicum wordt bij ons vrijwel uitsluitend door zaad vermeerderd en als eenjarige gekweekt. Eind Maart kan bij 20 tot 25 graden in de kas of binnenshuis worden gezaaid en na verspeend en opgepot te zijn, kunnen ze na half mei in de tuin worden uitgeplant of in potten verder gekweekt. De planten hebben na 2-3 maanden, afhankelijk van het weer hun volwassen hoogte bereikt.

Meerjarige soorten kunnen eventueel door middel van stekken worden vermeerderd en bij 10-15 graden op een lichte plek worden overwinterd.

Terug naar overzicht